شب يلدا چیست
شب یلدا، شب یلدا یا شب چله یکی از قدیمی ترین اعیاد ایرانی است که مانند نوروزو چهارشنبه سوری، یادآور تاریخ ایران باستان است. شب یلدا از غروب آفتاب در آخرین روز پاییز یعنی 30 یا 21 آذرماه آغاز می شود و با طلوع خورشید در اولین روز زمستان به پایان می رسد. این شب از تمام شب های سال بلندتر است و پس از این تاریخ به تدریج روزها بلندتر و شب ها کوتاهتر می شود.
ایرانیان هر ساله این جشن را جشن می گرفتند زیرا نیاکان این شب را نماد پایان تاریکی و آغاز روشنایی می دانستند. یا به عبارتی یلدا نماد پیروزی نور بر تاریکی است. شب چله به عنوان طولانی ترین شب سال برای ایرانیان پر از خاطره است. دورهمی های خانوادگی، انداختن سفره شب یلدا، تزیین انار شب یلدا و شعر و قصه شنیدن با سایر اعضای خانواده است.
همچنین بخوانید⇐ تزیین دیوار با وسایل ساده
سوال متداول⇓
-
چرا ایرانی ها یلدا را جشن می گیرند؟
جشن یلدا بر اساس مفهوم باستانی نور به عنوان خیر و تاریکی به عنوان شر است. ایرانیان باستان بر این باور بودند که خورشید به عنوان نیکی بر شر تاریکی پیروز شده و در طلوع خورشید انقلاب زمستانی دوباره متولد می شود.
-
جشن یلدا به جز ایران در کدام کشورها برگزار می شود؟
انقلاب زمستانی در کشورهای دیگر مانند افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، آسیای جنوب شرقی، ژاپن، برخی از مناطق روسیه، برخی از کشورهای آفریقا، اسکاتلند برخی از کشورهای آمریکای لاتین با آداب و رسوم متفاوت جشن گرفته می شود.
- برخی از مورخان معتقدند کریسمس از شب یلدا سرچشمه می گیرد. کلمه یلدا در اصل به معنای تولد است و در این جشن به تولد میترا خدای نور و شاید عیسی اشاره دارد.
با این حال مطمئنیم شب کریسمس و شب یلدا از جشن انقلاب زمستانی نشأت می گیرد. رنگ‌های قرمز و سبز، خوردن و آشامیدن، چراغ‌های شمع و گذراندن وقت با دوستان و خانواده شباهت‌های این دو سنت است.
تاریخچه شب یلدا
تاریخ شب یلدا نیز مانند دیگر جشن های ایرانی به گذشته های بسیار دور باز می گردد. اما تاریخ دقیق آن مشخص نیست. برخی از باستان شناسان معتقدند جشن یلدا قدمتی 7000 ساله دارد. آنها به سفال های ماقبل تاریخ با نقوش ماهی ها و حیوانات ایرانی مانند قوچ و عقرب اشاره می کنند. اما ثابت شده است که آیین شب یلدا به حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح در زمان داریوش اول می رسد که این تاریخ در تقویم رسمی ایرانیان باستان ثبت شده است. تقویمی برگرفته از تواریخ بابلی و مصری.
همچنین ببینید: تزیین دیوار اتاق
“معنای شب یلدا چیست؟
یلدا کلمه ای سریانی است به معنای تولد و به تولد یا تولد دوباره خورشید اشاره دارد. یلدا طولانی ترین شب سال به شمار می رود. ایرانیان هر ساله گذار پاییز به زمستان را جشن می گیرند. در انقلاب زمستانی رخ داد، مانند سایر جشن‌های ایرانی که همزمان با تغییر فصل است.
آداب و رسوم شب یلدا چیست؟
آداب و رسوم شب یلدا در طول زمان تغییر چندانی نکرده است. با ما همراه باشید تا از آداب و رسوم مراسم یلدا برایتان بگوییم.
آتش
حالا بخاری ها مجالس یلدا را گرم می کنند. پیش از این ایرانیان دور کورسی می نشستند و پیش از آن دور آتش جمع می شدند. حالا چرا آتش؟ در گذشته آتش نماد خورشید و نور بود. آنها همچنین آتش را روشن کردند تا شر و تاریکی را از بین ببرند و نیروهای اهریمنی را از بین ببرند.
«کورسی چیست؟
این یک میز پای ما به ارتفاع 50 سانتی متر است که زیر آن یک بخاری و پتوها و روتختی هایی دور آن انداخته شده است. آن را با تکه جاجیم یا گلیم تزئین می کنند. چند کوسن و پشتی (نوعی کوسنی که به دیوار تکیه داده اند) دور کرسی گذاشته اند.»
ضرب المثل ها یا قصه گویی در مراسم شب یلدا
ضرب المثل ها که نوعی شعر و داستان هستند بیشتر در دوران باستان رواج داشته اند. به این ترتیب خانواده ها در این شب جمع می شدند و بزرگان قصه می گفتند. آنها معمولاً داستان های افسانه ای هستند که اکثر قهرمانان آن حیوانات، شیاطین و پری هستند.
قابل ذکر است که در هر نقطه از ایران، مردم درباره فرهنگ خود داستان می گویند. مثلا آذربایجانی ها داستان حسین کرد شبستری را می خوانند و خراسانی ها داستان های شاهنامه را ترجیح می دهند.
همچنین بخوانید: تزیین دیوار پشت تلویزیون
فال حافظ در شب یلدا
معمولا حافظفال شب یلدا یکی از رسوم رایج این مراسم است. برای این کار، یکی از بزرگترها از اعضای خانواده می خواهد که یک آرزوی پنهانی داشته باشند. آنگاه بزرگ می گوید: حافظ شیرازی ای کاشف هر رازی، من مال می خواهم، به من نگاه کن… سپس دفتر شعر حافظ را به صورت تصادفی باز می کند و شعر را در صفحه می خواند. سپس فال را پاسخ حافظ به آرزوی شب یلدا تعبیر می کند. اگر محتوای شعر مثبت باشد، فال نیک و اگر نباشد، بد محسوب می شود. اما از آنجایی که بیشتر غزلیات حافظ مضمونی عرفانی، عاشقانه و امیدبخش دارد، معمولاً به فال نیک می گویند.
شاهنامه خوانی در گردهمایی شب یلدا
یکی دیگر از اجزای جدایی ناپذیر آیین شب یلدا، شاهنامه خوانی است، شاهکار فردوسی شاعر بزرگ پارسی زبان. جذابیت شاهنامه خوانی با روش روایی چند برابر می شود. متأسفانه این سنت روایی در حال از بین رفتن است.
سفره شب یلدا (سفره شب یلدا)
قهرمان شب چله سفره و غذای آن است. سفره شب یلدا شامل غذای اصلی، میوه های تازه و خشک مخصوص، آجیل و سایر تنقلات می باشد. اجزای قدیمی سفره شب یلدا، شومینه، شیشه عطر، رطوبت ساز و… بوده است.
آجیل شب یلدا
مغزها مانند پسته، گردو، نخود خشک، بادام و فندق از اجزای اصلی آجیل شب یلدا هستند. در گذشته نگهداری میوه ها برای مدت طولانی آسان نبود. بسیاری از میوه ها را برای نگهداری و مصرف در فصول دیگر خشک می کردند. بنابراین در سفره یلدا به طور سنتی انواع مختلفی از میوه های خشک مانند کشمش، انجیر و توت خشک وجود دارد. جدا از اینها گندم برشته، تخمه هندوانه، تخمه کدو و شیرینی های ایرانی مانند باسلق و پشمک در سفره یلدا هستند.
میوه های شب یلدا
انواع میوه ها در سفره یلدا هستند اما میوه های قرمز نقش اصلی را دارند. رنگ قرمز این میوه ها نمادی از خورشید است. یکی از این میوه‌ها هندوانه است زیرا ایرانی‌ها معتقدند با خوردن هندوانه، میوه‌ای تابستانی، سرما در زمستان تاثیری بر آنها نخواهد داشت. همچنین انار به عنوان نماد شادی و باروری، میوه محبوب شب یلدا است. به همین ترتیب، خرمالو، سنبل، سیب و پرتقال در طولانی ترین شب سال در سبد میوه قرار دارند. اما به راستی چرا هندوانه و انار میوه های شاخص سفره شب یلدا هستند؟
در فرهنگ ما ایرانیان اهمیت رنگ قرمز قدمتی پنج هزار ساله دارد. ایرانیان قبل از استقرار در فلات امروزی ایران در منطقه ای سردسیر زندگی می کردند. بنابراین، گرمای خورشید برای آنها حیاتی بود. از این رو، همه چیز مربوط به خورشید، مانند رنگ سرخ سحر، نزد آنها گرامی داشته می شد. در نتیجه رنگ این دو میوه خوشمزه از اعتقاد به رنگ یاقوتی سحر می آید.
تهیه شام یلدا
از آنجایی که آیین شب یلدا فرصتی ایده آل برای دیدار با اقوام است، همه تلاش خود را می کنند تا یک شام خوشمزه را تهیه کنند. شام شب یلدا می تواند شامل غذاهای محلی ایرانی مانند برنج با ماهی (سبزی پلو با ماهی)، زرشک پلو، انار پلو، کلم پلو شیرازی (کلم پلو شیرازی) باشد.
هدایایی بردن به تاز عروس
در شب چله، خانواده های تازه داماد برای یکدیگر هدایایی به نام شب چله تهیه می کنند. این رسم برای هر شهر متفاوت است و به شیوه خاصی انجام می شود. فلسفه این سنت این بود که در گذشته عروس و داماد فقط در موقعیت های خاص مانند یلدا می توانستند همدیگر را ملاقات کنند. در نتیجه خانواده داماد از خانواده عروس خواستند تا عروس را در مراسم شب یلدا در منزلشان شرکت کند. هدیه شب چله ای شامل انواع شیرینی، پارچه، کیف، کفش و لباس زمستانی، طلا، آجیل، خشکبار و … است که این رسم هنوز هم در برخی از شهرهای ایران انجام می شود.
شرکت در مراسم شب یلدا
جشن شب یلدا و سنت های جذاب آن در سال 2008 به فهرست گنجینه های ملی ایران اضافه شد. جشن شب یلدا در تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان، ترکمنستان، ارمنستان و آذربایجان نیز برگزار می شود.
پس اگر قصد سفر به ایران را دارید، می توانید تاریخ سفر خود را اواخر آذرماه تعیین کنید و شب یلدا را در کنار ایرانیان جشن بگیرید. چرا که از یک سو، آیین شب یلدا یکی از جشن های زیبای ایران است. از طرفی تاریخ شب یلدا (30 یا 21 آذر) به تعطیلات کریسمس بسیار نزدیک است. علاوه بر این، اگر در فصل زمستان به ایران سفر کنید، هزینه سفر به ایران ارزان تر از فصل پربار است.
اگر شما به عنوان یک گردشگر علاقه مند به شرکت در جشن شب یلدا در ایران هستید، دو راه دارید. ابتدا می توانید با هماهنگی قبلی به خانه ایرانی ها رفته و با آنها یلدا را جشن بگیرید. گزینه دوم که بسیار راحت تر است، پیوستن به مردم محلی است که شب یلدا را در رستوران ها و کافه های سراسر کشور جشن می گیرند.
